Jan Ignacy Bocheński, urodzony w 1755 roku w Malborku, to postać, której wpływ na polskie szkolnictwo oraz działalność religijną zasługuje na szczegółowe omówienie. Zmarł w pierwszych dniach sierpnia 1812 roku w Białej.
Był proboszczem w kilku parafiach, w tym w Wałczu, Białej oraz Pile. Jego zaangażowanie w rozwój edukacji w regionie zaowocowało organizacją szkolnictwa w departamencie bydgoskim. Ponadto, Bocheński pełnił również funkcję radcy prefektury w Bydgoszczy, co wskazuje na jego istotną rolę w lokalnej administracji.
Jednym z kluczowych osiągnięć Bocheńskiego było objęcie redakcji pierwszej polskiej gazety w Bydgoszczy, co przyczyniło się do poszerzenia dostępu do informacji w tym okresie. Jako zwolennik reform, opowiadał się za kasatą klasztorów oraz wprowadzeniem podatków dla kleru, co było kontrowersyjnym, lecz istotnym krokiem w kierunku modernizacji społeczeństwa.
Życiorys
Jan Ignacy Bocheński przyszedł na świat w 1755 roku w Malborku. Jego edukacja miała miejsce w znanym jezuitów w Krakowie, gdzie zdobywał wiedzę i umiejętności, które później wykorzystał w swojej działalności duszpasterskiej. W 1788 roku, w Poznaniu, przyjął święcenia kapłańskie, a rok później objął stanowisko proboszcza w Wałczu. W 1794 roku został przeniesiony na probostwo do Białej, gdzie zaczął starać się o kolejne beneficja ze względu na znaczną nieruchomość. Otrzymał zarząd beneficjum w Człopie, a w 1797 r. na probostwo w Pile.
Jego wysiłki w uzyskaniu probostwa w Wielu zakończyły się niepowodzeniem, głównie z powodu oporu ze strony innych duchownych, co zmusiło go do zatrzymania tylko probostw w Białej i Pile, i to za osobną dyspensą papieską. Bocheński angażował się w działania parafialne, a jego gospodarność została doceniona przez wizytujących go biskupów.
W ramach swoich zainteresowań kulturalnych oraz historycznych, podjął się opisania historii lokalnych rodów i miejscowości z powiatu wałeckiego. Jego starania przyczyniły się także do wzbogacenia biblioteki gimnazjum w Wałczu o cenny księgozbiór Sapiehy z Wielenia.
Ważnym aspektem jego działalności była oświata, w którą wkładał wiele serca. Uczył młodzież szlachecką, a także podejmował działania mające na celu poprawę edukacji wśród ludności wiejskiej, wspierając zarówno materialnie, jak i edukacyjnie osoby potrzebujące.
W 1806 roku, w obliczu braku odpowiednich kandydatów do pruskich urzędów powstających na terenach okupowanych przez wojska napoleońskie, Bocheński aktywnie włączył się w działalność nowo organizowanych władz w Bydgoszczy. Od końca 1807 roku pełnił funkcję w Prefekturze Departamentu Bydgoskiego, jako konsyliarz, zajmując się sprawami edukacji i wyznaniowymi. W ramach swoich obowiązków miał znaczną swobodę działania, kierując sprawami szkolnictwa oraz gromadząc fundusze niezbędne do utrzymania szkół, w tym na remont budynku kolegium jezuickiego, aby przystosować go na siedzibę szkoły departamentalnej.
Jego działania były wyrazem głębokiego zaangażowania społecznego. W 1807 roku wspierał finansowo bydgoski lazaret oraz inne lokalne inicjatywy edukacyjne. Bocheński uważał, że edukacja jest kluczem do poprawy losu narodu, walcząc z ciemnotą i moralnym upadkiem, i był orędownikiem świeckiego nauczania oraz likwidacji majątków klasztornych na rzecz szkoły.
Postulował nakładanie specjalnych podatków na bogatych duchownych, kupców i rzemieślników oraz powołanie instytutu politechnicznego, mającego kształcić wykwalifikowane kadry techniczne. Liczne jego poglądy wyrażane publicznie budziły często kontrowersje i krytykę wśród przedstawicieli duchowieństwa oraz urzędników.
Pod koniec 1807 roku, na zlecenie Antoniego Gliszczyńskiego, podjął się redagowania „Dziennika Doniesień Rządowych i Prywatnych Departamentu Bydgoskiego”, które było pierwszym polskim czasopismem w Bydgoszczy. Dziennik stał się platformą do wyrażania jego oświeceniowych i patriotycznych poglądów, zwłaszcza w kwestiach polonizacji organów władzy i promowania użycia języka polskiego.
Po wybuchu wojny polsko-austriackiej w 1809 roku, Bocheński został internowany przez wojska austriackie zajmujące na krótko Bydgoszcz. 5 lutego 1810 r. otrzymał nominację na radcę powiatu wałeckiego, jednak, zniechęcony odmową nadania stałego stanowiska w Departamencie, w 1811 roku wycofał się z działalności urzędniczej. Rok później jego plebania w Białej uległa zniszczeniu w pożarze razem z biblioteką oraz częścią archiwum pilskiego kościoła. Jan Ignacy Bocheński zmarł w Białej na początku sierpnia 1812 roku.
Literatura uzupełniająca
Andrzej Wojtkowski: Bocheński Jan. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 2: Beyzym Jan – Brownsford Marja. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1936, s. 173–174. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03291-0.
Przypisy
- Tadeusz Oracki, Słownik biograficzny Warmii, Prus Książęcych i Ziemi Malborskiej od połowy XV do końca XVIII wieku. A-K. Olsztyn 1984 r., s. 24.
Pozostali ludzie w kategorii "Duchowieństwo i religia":
Stefan Ewertowski | Paul Wollmann | Tomasz Franciszek CzapskiOceń: Jan Ignacy Bocheński